Antybiotyk na grypę – fakty i mity. Kiedy lek niszczący bakterie jest naprawdę konieczny?

Antybiotyk na grypę to jeden z częściej powielanych mitów związanych z leczeniem infekcji sezonowych. Grypa to ostra infekcja wirusowa, a antybiotyki zwalczają bakterie. Ich nadużywanie prowadzi do poważnych problemów, takich jak antybiotykooporność. Antybiotyki wciąż jednak mogą być pomocne w przypadku bakteryjnych powikłań po grypie. Jak zatem poradzić sobie z grypą, jakie leki mogą być skuteczne i kiedy niezwłocznie zgłosić się do lekarza?

Grypa a przeziębienie – kluczowe różnice (wirus vs bakteria)

Zarówno grypa, jak i przeziębienie to infekcje wywoływane przez wirusy. Różnią się jednak od siebie typowymi objawami i przebiegiem. Jak odróżnić grypę od przeziębienia?

Grypa a przeziębienie – różnice:

• grypę wywołują wirusy RNA z rodziny Orthomyxoviridae. Dzieli się je na trzy główne typy: A, B i C. Przeziębienie może być wywołane przez ponad 200 różnych typów wirusów. Najczęściej są to rinowirusy, koronawirusy, adenowirusy,
• grypa atakuje gwałtownie, przy przeziębieniu objawy postępują stopniowo,
• grypie towarzyszą dreszcze i gorączka sięgająca nawet 39°C. Przy przeziębieniu temperatura z reguły utrzymuje się w normie. Niekiedy może pojawić się stan podgorączkowy,
• typowym objawem grypy są bóle mięśni i stawów („łamanie w kościach”), które nie występują przy przeziębieniu,
• podczas grypy bardzo często pojawiają się złe samopoczucie, uczucie rozbicia oraz bóle głowy. Przy przeziębieniu symptomy te występują sporadycznie i mają mniejsze nasilenie,
• suchy i męczący kaszel to objaw grypy, który może uniemożliwiać nocny odpoczynek. Podczas przeziębienia kaszel, jeżeli występuje, jest mniej intensywny,
• grypa rzadko objawia się bólem gardła czy zatkanym nosem. To symptomy charakterystyczne dla przeziębienia,
• wodnisty katar nie pojawia się często w przypadku grypy, za to bardzo często w przypadku przeziębienia.

Dlaczego antybiotyk nie działa na grypę ani przeziębienie?

Aby odpowiedzieć na to pytanie, warto wiedzieć, co wywołuje przeziębienie i grypę – wirus czy bakteria. Tak jak wspomnieliśmy, grypa i przeziębienie wywoływane są przez wirusy. Dlatego antybiotyk na grypę nie będzie skuteczny. Antybiotyk bowiem ma za zadanie zwalczać infekcje bakteryjne. Bakterie to, w przeciwieństwie do wirusów, mikroorganizmy żywe o budowie komórkowej, które mogą żyć samodzielnie, poza organizmem gospodarza. Wirusy nie mogą namnażać się samodzielnie i nie mają własnych struktur komórkowych, na które mogłyby działać antybiotyki.

Najpoważniejsze konsekwencje nadużywania antybiotyków

Nadużywanie antybiotyków to poważny problem, który prowadzi do zaburzeń mikroflory bakteryjnej, ale i rozwoju bakterii opornych. Stosowanie antybiotyków na infekcje wirusowe jest nieskuteczne i może być wręcz niebezpieczne.

Kiedy bakterie przystosują się do leczenia antybiotykami, stają się trudniejsze do zwalczenia. Mówimy wtedy o antybiotykooporności. Przepisywanie antybiotyków na grypę u dziecka czy dorosłego, na przeziębienie i inne infekcje wirusowe powoduje wzrost liczby oportunistycznych infekcji, które stanowią realne zagrożenie zdrowotne.

Warto pamiętać również o tym, że antybiotyki eliminują nie tylko bakterie wywołujące infekcje, lecz także „dobre bakterie”, które są bardzo ważne dla naszego zdrowia. Ich brak może prowadzić m.in. do infekcji grzybiczych czy zespołu jelita drażliwego. Stąd też przy każdej antybiotykoterapii niezbędne jest przyjmowanie preparatów osłonowych, wspierających odbudowę flory jelitowej.

Kiedy antybiotyk jest niezbędny w trakcie infekcji grypowej?

Kiedy antybiotyk na przeziębienie i na grypę? Antybiotyk przy grypie powinien być przyjmowany wyłącznie w przypadku wystąpienia bakteryjnych powikłań po grypie (wtórne zakażenie bakteryjne), do których zalicza się m.in. zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok czy anginę paciorkową, bakteryjne zapalenie płuc i oskrzeli oraz sepsę. W takim wypadku lekarz może zapisać nam np. antybiotyk na zapalenie płuc po grypie czy antybiotyk na anginę.

Na powikłania po grypie najbardziej narażone są małe dzieci – do 2. roku życia oraz osoby starsze – powyżej 65. roku życia, a także osoby cierpiące na przewlekłe choroby układu krążenia i układu oddechowego oraz cukrzycę, osoby z obniżoną odpornością, pacjenci onkologiczni i zakażeni wirusem HIV.

Rozpoznanie powikłań grypy najczęściej opiera się na objawach. Dla potwierdzenia diagnozy można przeprowadzić badania bakteriologiczne (posiew).

Właściwe leczenie grypy i przeziębienia

Jak leczyć grypę i przeziębienie? Przeziębienie i grypę o niepowikłanym przebiegu leczy się głównie objawowo. Bardzo ważne są odpoczynek i spożywanie dużej ilości płynów. W uzasadnionych przypadkach można zastosować leki przeciwwirusowe.

Leki przeciwwirusowe – leczenie przyczynowe

Leki przeciwwirusowe na grypę na receptę hamują rozwój infekcji, skracają jej czas, a także zmniejszają intensywność objawów i ryzyko niebezpiecznych dla zdrowia powikłań. Ich działanie jest tym skuteczniejsze, im wcześniej zostaną podane. Leczenie najlepiej wdrożyć w ciąg 24-48 godzin od zauważenia pierwszych objawów.

• Leki przeciwwirusowe wydawane na receptę, takie jak amantadyna czy rymantadyna są aktywne tylko wobec wirusów grypy A. Obecnie nie są one stosowane rutynowo z uwagi na powszechną odporność wirusa.
• Leki przeciwwirusowe na receptę nowej generacji (inhibitory neuraminidazy, takie jak oseltamiwir, zanamiwir) działają na wirusa grypy A i B. Hamują one namnażanie wirusa.

Bezpieczne leki bez recepty (OTC) – terapia objawowa

Co na grypę bez recepty? Na grypę i przeziębienie standardowo zalecane są leki działające objawowo.

Grypa i przeziębienie z gorączką – co brać?

• leki objawowe na gorączkę i ból, np. paracetamol, ibuprofen, kwas acetylosalicylowy,
• leki przeciwwirusowe bez recepty, wspomagające układ odpornościowy – inozyna pranobeks,
• preparaty ziołowe wspierające odporność, np. z pelargonią afrykańską.

Jaki jest najmocniejszy lek na grypę bez recepty? Nie istnieje jeden najmocniejszy lek na grypę bez recepty, ponieważ środki te mają głównie działanie objawowe. Mocne preparaty może cechować wysoka dawka paracetamolu lub ibuprofenu czy połączenie składników, dzięki któremu lek działa wieloaspektowo. Leki wieloskładnikowe na przeziębienie i grypę mogą zawierać substancje przeciwbólowe i przeciwgorączkowe, substancje działające na zatkany nos (np. pseudoefedryna) i łagodzące kaszel (np. gwajafenezyna).

Pamiętajmy, by zawsze przyjmować leki na przeziębienie i na grypę zgodnie z zaleceniami producenta i nigdy nie przekraczać zalecanej dawki dobowej, zwracając uwagę na skład wszystkich przyjmowanych preparatów. Wielokrotne przyjmowanie tego samego leku w różnych środkach wiąże się z ryzykiem przedawkowania. W przypadku paracetamolu maksymalna dopuszczalna dawka dobowa dla osób dorosłych to 4 g.

Kiedy należy natychmiast zgłosić się do lekarza?

Grypa zwykle ustępuje samoistnie w przeciągu 3-7 dni, chociaż złe samopoczucie oraz kaszel mogą utrzymywać się dłużej. Istnieją jednak objawy alarmowe, które wymagają natychmiastowej konsultacji z lekarzem:

• problemy z oddychaniem,
• zaburzenia świadomości – majaczenie, dezorientacja, utrata przytomności, drgawki,
• mocne osłabienie mięśni – problem z chodzeniem czy poruszaniem się,
• objawy odwodnienia,
• bardzo wysoka gorączka, wysoka gorączka utrzymująca się dłużej niż 3 dni, nawracająca gorączka po kilku dniach przerwy,
• krwioplucie lub różowy kolor śliny,
• sine lub krwiste plamki na skórze, sine albo fioletowe usta, sina albo fioletowa skóra wokół warg, na czubku nosa lub plecach.

FAQ Najczęściej zadawane pytania

• Czy na wirusowe zapalenie płuc stosuje się antybiotyk?

Podobnie jak antybiotyk na grypę, tak i antybiotyk na wirusowe zapalenie płuc nie będzie skuteczny, ponieważ antybiotyki przeznaczone do zwalczania bakterii, a nie wirusów.

• Jak odróżnić grypę od anginy?

Grypa rozpoczyna się nagle i dominują w niej objawy ogólnoustrojowe (gorączka, bóle mięśni, dreszcze). Angina objawia się przede wszystkim silnym bólem gardła z obrzękiem migdałków i białym nalotem.

• Czy na grypę można brać Tamiflu bez recepty?

Określany mianem „popularnego antybiotyku na grypę” Tamiflu to lek czy antybiotyk? Antybiotyk na grypę nie istnieje, a Tamiflu to lek przeciwwirusowy dostępny wyłącznie na receptę.

• Jak uniknąć kataru polekowego?

Polekowy nieżyt nosa może pojawić się jako efekt niewłaściwego stosowania preparatów donosowych. Główne objawy kataru polekowego to niedrożność nosa, któremu mogą towarzyszyć zaburzenia węchu, bóle zatok czy uczucie suchości. Aby go uniknąć, należy stosować środki donosowe, takie jak krople czy spraye, zgodnie z zaleceniami w ulotce.

• Czy szczepionka na grypę chroni przed przeziębieniem?

Nie, szczepionka na grypę chroni przede wszystkim przed wirusami grypy. Przeziębienie wywoływane jest przez inne wirusy.

Czy na grypę antybiotyk? Podsumowanie

Grypa to infekcja wirusowa, której nie leczy się antybiotykiem. Podstawą terapii pozostaje leczenie objawowe, a w uzasadnionych przypadkach może wdrożenie leków przeciwwirusowych. Antybiotyk przy grypie powinien być stosowany wyłącznie po stwierdzeniu przez lekarza powikłań bakteryjnych. Niezwykle ważna jest profilaktyka w postaci corocznych szczepień. Wczesna konsultacja lekarska w przypadku ostrego pogorszenia się stanu zdrowia i wystąpienia symptomów alarmowych pozwala uniknąć groźnych dla zdrowia konsekwencji.