Dieta w chorobie Hashimoto - kompleksowy przewodnik, jadłospis i kluczowe suplementy

Dieta w Hashimoto – ogólne zasady i znaczenie kaloryczności

Hashimoto, czyli przewlekłe autoimmunologiczne zapalenia tarczycy (AZT), to choroba, której nie można wyleczyć. Można jednak skutecznie hamować jej rozwój. Ważnym elementem terapii i jedną z form profilaktyki jest odpowiednia dieta. Rola diety w chorobie Hashimoto to przede wszystkim wsparcie pracy tarczycy, pomoc w utrzymaniu prawidłowej masy ciała, a także zmniejszenie procesów zapalnych.

Ważną kwestią podczas układania codziennego jadłospisu w Hashimoto jest dostosowanie kaloryczności do zapotrzebowania organizmu. Równie istotne jest unikanie restrykcji, jak i nadwyżek kalorycznych. Normalizacja masy ciała (utrzymanie BMI pomiędzy 18,5 a 24,9) wpływa na redukcję stanów zapalnych, zmniejszenie obrzęków i poprawę efektywności leczenia oraz zapobiega spowolnieniu metabolizmu. W tym kontekście warto również zwrócić uwagę na regularność i liczbę posiłków w ciągu dnia. Najlepiej jeść 4-5 razy dziennie w równych odstępach co 3-4 godziny.

Rola białka, tłuszczów i błonnika

Dieta w Hashimoto powinna być bogata w białko. Powinno pochodzić z niego 15-25% energii (dla porównania u osoby zdrowej – 10-20%). Białka bowiem są konieczne do produkcji hormonów tarczycy. Stąd też zalecane jest spożywanie przede wszystkim białka pełnowartościowego. Białko pochodzenia zwierzęcego stanowi źródło egzogennych aminokwasów, w tym tyrozyny, niezbędnej do syntezy hormonów tarczycy.

Pożądane źródła białka w diecie Hashimoto:

• chude mięso (drób, cielęcina),
• ryby morskie,
• owoce morza,
• nabiał,
• jaja.

Jednocześnie w diecie Hashimoto warto ograniczyć białko sojowe (szczególnie przy niedoborze jodu), które zawiera izoflawony i goitrogeny – substancje, które mogą zaburzyć wchłanianie jodu oraz leków (lewotyroksyny).

Osoby cierpiące na AZT powinny również kontrolować ilość oraz jakość spożywanych tłuszczów. Dieta w Hashimoto z tłuszczów powinna dostarczać ok. 30% dziennego zapotrzebowania na energię (tak samo jak u osób zdrowych). Zbyt niska podaż tłuszczów może prowadzić do zaburzeń funkcjonowania układu immunologicznego oraz niedoboru witamin rozpuszczanych w tłuszczach (A, D, E, K). Najlepiej dostarczać je z produktów bogatych w nienasycone kwasy tłuszczowe, w tym WNKT n-3 (EPA/DHA). Kwasy te wspierają produkcję hormonów tarczycy i działają przeciwzapalnie, a także łagodzą problemy skórne.

Pożądane źródła tłuszczów w diecie Hashimoto:

• tłuste ryby morskie bogate w tłuszcze omega-3 (EPA/DHA): makrela, łosoś, sardynki, halibut, pstrąg, makrela,
• niesolone, nieprażone orzechy, nasiona i pestki,
• awokado,
• olej z alg, olej rzepakowy, oliwa z oliwek.

W diecie autoimmunologicznej Hashimoto suplementy w postaci kwasów omega-3 mogą pomóc ustabilizować gospodarkę lipidową i zredukować uczucie zmęczenia oraz senności.

Kolejnym niezwykle ważnym składnikiem diety przy niedoczynności tarczycy jest błonnik, którego podaż również powinna być zwiększona. Zapotrzebowanie na błonnik u zdrowego człowieka wynosi od 20 do 25 g dziennie. U chorych na Hashimoto dieta powinna dostarczać go nawet do 35 g. Niedoczynność tarczycy powoduje bowiem zwolnienie perystaltyki jelit. Błonnik zaś wspiera mikrobiotę i stabilizuje poziom glukozy.

Pożądane źródła błonnika w diecie Hashimoto:

• pełnoziarniste produkty zbożowe,
• otręby,
• płatki owsiane,
• nasiona,
• orzechy.

Kluczowe składniki odżywcze i suplementacja

Jakie witaminy i minerały są kluczowe w Hashimoto? Dieta przy AZT powinna obfitować w cynk, żelazo i selen oraz witaminę D i kwasy omega, które wspierają prawidłowe funkcjonowanie gruczołu tarczycy i układu immunologicznego.

Witamina D i jej działanie przeciwzapalne

Niedobory witaminy D to powszechny problem w Polsce, którego przyczyną w głównej mierze jest niewystarczająca ekspozycja na słońce. Dlatego tak ważna jest jej suplementacja, szczególnie w okresie jesienno-zimowym. W chorobie Hashimoto witamina D zmniejsza ilość cytokin prozapalnych, a jej niedobór może zwiększać sekrecję TSH (proces uwalniania hormonu stymulującego tarczycę z przedniego płata przysadki mózgowej), nasilać proces zapalny tarczycy oraz przyczyniać się wzrostu przeciwciał antytarczycowych.

Dieta w Hashimoto powinna być zatem bogata w naturalne źródła witaminy D (świeży łosoś, olej z wątroby dorsza, sardynki, jaja, mleko i jego przetwory). Ponieważ jednak podaż witaminy D wraz z pożywieniem najczęściej nie jest wystarczająca, przy AZT niezwykle ważna jest konieczność monitorowania jej stężenia w organizmie, a w razie niedoborów – celowana suplementacja.

Rola selenu, cynku i żelaza

Do prawidłowej pracy tarczycy niezbędne są także selen, cynk oraz żelazo. Selen to jeden z elementów budulcowych w produkcji hormonów tarczycy. Jest składnikiem enzymów związanych z gospodarką hormonalną tarczycy, do których należy dejodynaza tyroninowa, która katalizuje produkcję aktywnej formy hormonów tarczycy (przemiana tyroksyny – T4 w trijodotyroninę – T3). W chorobie Hashimoto suplementacja selenu przyczynia się do normalizacji funkcji tarczycy. Może zmniejszać poziom autoprzeciwciał anty-TPO (skierowanych przeciwko tyreoperoksydazie – TPO) i obniżać wskaźniki stanu zapalnego.

Jak dostarczać sobie selen przy Hashimoto? Dieta chorego powinna zawierać bogate w selen orzechy brazylijskie, nasiona słonecznika, siemię lniane, grzyby, orzechy włoskie, szparagi, ryby, wołowinę czy indyka.

Osoby w niedoczynnością tarczycy ponadto w szczególny sposób narażone są na niedobory cynku oraz żelaza, które prowadzą do nasilenia objawów AZT.

Zbyt niski poziom cynku uniemożliwia przekształcenie T4 do T3. Źródłem tego pierwiastka w diecie Hashimoto mogą być sery podpuszczkowe, pieczywo pełnoziarniste, chude mięso, jaja, pestki dyni oraz kasza gryczana.

Niedobór żelaza natomiast zaburza metabolizm tarczycy, a niekiedy też prowadzi do anemii mikrocytarnej, na którą cierpi duży odsetek chorych na niedoczynność tarczycy. Diagnostyka anemii z niedoboru żelaza może zostać zlecona po zaobserwowaniu takich objawów jak wypadanie włosów, bladość skóry, pękające kąciki ust, trudności z pamięcią i koncentracją czy osłabienie.

Łatwo przyswajalne źródła żelaza to m.in. chude mięso czerwone, drób, żółtko jaja, podroby i ryby, a także natka pietruszki, pełnoziarniste produkty zbożowe, nasiona roślin strączkowych, pestki dyni, nasiona lnu oraz pistacje.

Jod – bezpieczna podaż i ryzyko

Zarówno niedobór, jak i nadmiar jodu może niekorzystnie wpływać na funkcjonowania tarczycy. Pierwiastek ten jest niezbędny do jodowania tyrozyny w syntezie hormonów tarczycy. Ale uwaga! Jego nadmiar może zainicjować lub wzmocnić procesy zapalne w gruczole tarczycowym. Dlatego, zanim sięgniemy po suplementację, skonsultujmy się z lekarzem, który zleci odpowiednie badania. Zapotrzebowanie na jod w diecie przy Hashimoto możemy pokryć, spożywając algi morskie, sól jodowaną, ryby, owoce morza, jaja czy nabiał.

Kontrowersje dietetyczne: gluten i laktoza

Warto wiedzieć, że konieczność ograniczenia spożycia glutenu i laktozy nie dotyczy wszystkich chorych na Hashimoto, a jedynie osób, które dodatkowo cierpią na celiakię lub nietolerancję cukru mlecznego.

Choroba Hashimoto a dieta bezglutenowa

Wiele osób zastanawia się, czy dieta bezglutenowa przy Hashimoto jest konieczna. U chorych zmagających się z niedoczynnością tarczycy istnieje podwyższone ryzyko celiakii. Współwystępowanie obu chorób jest nader częste (1 na 62 pacjentów). Diety eliminacyjnej przy Hashimoto wciąż jednak nie należy wprowadzać profilaktycznie, a jedynie po stwierdzeniu występowania nietolerancji na gluten.

Laktoza i lewotyroksyna

Nietolerancja laktozy występująca u osób cierpiących na Hashimoto może utrudniać prawidłowe wchłanianie lewotyroksyny i prowadzić do trudności w ustabilizowaniu TSH, pomimo leczenia. W takim wypadku rozwiązaniem bywa zmiana przyjmowanego preparatu lewotyroksyny, np. Euthyrox na Letrox lub Tirosint Sol, po konsultacji z lekarzem.

Goitrogeny i interakcje z lekami

Osobom zmagającym się z chorobami tarczycy zaleca się unikanie produktów wolotwórczych (warzywa krzyżowe, soja). Warzywa krzyżowe (kalafior, brokuł, kapusta, kalarepa, jarmuż) wiążą jod i mogą prowadzić do powstania tzw. wola oraz pogłębienia niedoczynności tarczycy. Nie oznacza to jednak konieczności ich całkowitej eliminacji z diety. Pod pewnymi warunkami mogą one znajdować się w jadłospisie Hashimoto. Dieta AZT powinna przewidywać ich spożycie nie częściej niż 3-4 razy w tygodniu z zachowaniem do godzinnej przerwy pomiędzy przyjęciem leków z lewotyroksyną a posiłkiem. Warzywa krzyżowe najlepiej spożywać w formie gotowanej. Obróbka termiczna zmniejsza zawartość związków antyodżywczych o 30-40%.

Przykładowy jadłospis (jednodniowy)

Jak komponować dietę Hashimoto? Menu osób z niedoczynnością tarczycy wcale nie musi być ograniczone, a przepisy Hashimoto nie muszą być skomplikowane. Ważne jednak, by dostarczyć sobie wszystkich niezbędnych składników.

Dieta Hashimoto – jadłospis wpierający pracę tarczycy:

1. Śniadanie – jajecznica na maśle klasowanym i kanapki z chleba na zakwasie z warzywami (pomidor, ogórek, szczypior lub natka pietruszki).
2. II śniadanie – owsianka na jogurcie naturalnym z orzechami i owocami (np. maliny, borówki).
3. Obiad – łosoś pieczony z kaszą lub ryżem i surówką z marchwi i jabłka lub mizerią.
4. Kolacja – sałatka (mix sałat, papryka, ogórek, pomidor, pestki dyni skropione oliwą z oliwek i doprawione do smaku) z grillowanym kurczakiem.

FAQ Najczęściej zadawane pytania

• Czy przy Hashimoto można jeść pomidory i paprykę?

Ograniczenie roślin psiankowatych, takich jak pomidory, papryka, bakłażan, ziemniak, należy rozważyć wyłącznie w przypadku przewlekłych stanów bólowych, zespołu jelita drażliwego, przelewania się w brzuchu, uporczywych wzdęć czy artretyzmu.

• Czy kawa blokuje wchłanianie leku na tarczycę?

Kawa, herbata, ale i soki owocowe mogą mieć wpływ na wchłanianie lewotyroksyny. Dlatego leki na tarczycę najlepiej przyjmować na czczo – 30-60 minut przed posiłkiem, kawą, a także suplementami (zwłaszcza żelazem i wapniem).

• Czy Hashimoto powoduje wypadanie włosów i jak temu zaradzić dietą?

Choroba Hashimoto może objawiać się zanikiem mieszków włosowych i stopniowym wypadaniem włosów, które dodatkowo mogą stawać się suche i matowe. Aby temu zaradzić, warto pić herbatę z pokrzywy oraz skrzypu, a także sięgać po produkty bogate w antyoksydanty. Najważniejsze jest jednak ustabilizowanie hormonów tarczycy.

• Czy przy Hashimoto zawsze trzeba eliminować gluten?

Jeżeli chory na niedoczynność nie cierpi jednocześnie na celiakię – nie ma takiej potrzeby. Podobnie jest z dietą bez laktozy. Hashimoto nie stanowi bezpośredniej podstawy do eliminacji cukrów mlecznych z codziennego jadłospisu.

• Jakich produktów unikać, aby schudnąć przy Hashimoto?

Przybieranie na wadze to jeden z objawów Hashimoto. Chudnięcie z kolei wspiera  wyeliminowanie z diety żywności wysoko przetworzonej. Z jadłospisu należy wykluczyć także tłuszcze trans czy produkty z dużą ilością cukru. Nadmiar cukrów w diecie dodatkowo może przyczyniać się do podniesienia ryzyka wystąpienia insulinooporności oraz cukrzycy, które u osób cierpiących na AZT jest wyższe, niż u osób zdrowych. Cytokiny prozapalne oddziałują bowiem na receptory insuliny, co może poskutkować zaburzeniem ich funkcji.

Dieta w Hashimoto – zasady. Podsumowanie

Odpowiednio skomponowana dieta to jeden z najważniejszych elementów terapii niedoczynności tarczycy. Dobrze dobrane produkty, suplementacja i regularność posiłków to sposób na ograniczenie stanów zapalnych i poprawienie samopoczucia chorego. Dlatego nieocenionym wsparciem jest konsekwentnie stosowana dieta w Hashimoto. Jadłospis powinien zawierać przede wszystkim produkty bogate w białko, błonnik, zdrowe tłuszcze, witaminę D oraz składniki mineralne takie jak cynk, żelazo, selen i jod. W Hashimoto równie ważne jest przestrzeganie codziennych nawyków żywieniowych. Szczegółowe zasady żywienia warto ustalać indywidualnie z endokrynologiem oraz doświadczonym dietetykiem klinicznym.