Krew w moczu – co oznacza? Przyczyny, diagnostyka i leczenie krwiomoczu

Krew w moczu może wywołać niepokój, jednak warto pamiętać, że jest to jedynie objaw, a nie choroba. W wielu przypadkach przyczyny krwiomoczu nie są poważne i są w pełni uleczalne. Niemniej jednak widocznej krwi w moczu nigdy nie należy bagatelizować i każdorazowo należy zgłosić się do lekarza. Czy krew w moczu jest groźna, jakie mogą być przyczyny krwiomoczu, jak wygląda diagnostyka i sposoby leczenia?

Krwiomocz a krwinkomocz – na czym polega różnica?

Choć oba pojęcia odnoszą się do obecności krwi w moczu, mają nieco inną definicję. Krwiomocz to zabarwienie moczu na czerwono, brunatno lub różowo, a więc widoczna gołym okiem obecność krwi lub skrzepów w moczu (hematuria makroskopowa). W przypadku krwinkomoczu (hematuria hematuria mikroskopowa) kolor moczu pozostaje bez zmian, ale laboratoryjnie stwierdza się zwiększoną liczbę erytrocytów w moczu (powyżej 3 w polu widzenia w odwirowanej próbce).

Jak wygląda krew w moczu?

Jak wygląda krwiomocz? Krew w moczu może mieć różne zabarwienie, które jest brane pod uwagę podczas diagnostyki. Jasnoróżowy kolor może świadczyć o zapaleniu pęcherza bądź podrażnieniu cewki moczowej. Intensywnie czerwony mocz najczęściej wymaga pilnej konsultacji lekarskiej. Brunatna krew w moczu prawdopodobnie przez dłuższy czas zalegała w drogach moczowych. Może też pochodzić z wyżej umiejscowionych części układu moczowego, przykładowo z nerek. Jeżeli natomiast w moczu zauważamy skrzepy krwi, do krwawienia prawdopodobnie dochodzi w cewce lub pęcherzu.

Poza samym kolorem moczu w określeniu przyczyny krwiomoczu ważne są objawy towarzyszące. Na które z nich warto szczególnie zwrócić uwagę?

• Ból brzucha i krew w moczu.
• Ból w plecach lub boku.
• Uczucie pieczenia przy sikaniu.
• Utrudnione oddawanie moczu.
• Gorączka.
• Całkowity brak objawów przy widocznej krwi w moczu.

Najczęstsze przyczyny krwiomoczu

Najczęściej występujące przyczyny krwi w moczu możemy podzielić na nerkowe i pozanerkowe. Nerkowe wiążą się z zaburzeniami filtrowania w nerkach, pozanerkowe z kolei odnoszą się do chorób struktur układu moczowego znajdujących się poniżej nerek oraz do innych czynników utrudniających odpływ moczu.

Infekcje dróg moczowych (ZUM)

Zakażenie układu moczowego (ZUM) to stan zapalny, który wynika z obecności drobnoustrojów (bakterii – głównie E. coli, wirusów, grzybów) w drogach moczowych. To częsta przyczyna krwi w moczu u kobiet, z uwagi na krótką cewkę moczową i bliskość odbytu. Poza krwią w moczu przy zakażeniu układu moczowego, w zależności od miejsca infekcji, mogą pojawić się też inne objawy.

Zapalenie pęcherza:

• krew w moczu i częste oddawanie moczu,
• ból lub pieczenie w trakcie oddawania moczu,
• ból w dolnych partiach brzucha,
• złe samopoczucie: zmęczenie, osłabienie, gorączka.

Zapalenie cewki moczowej:

• ból lub pieczenie podczas oddawania moczu,
• odczuwalny świąd w okolicach narządów płciowych,
• częste parcie na pęcherz,
• wyciek wydzieliny ropnej z cewki moczowej.

Zapalenie nerek:

• silny ból w dolnej części pleców – najczęściej występujący z jednej strony,
• dreszcze,
• wysoka gorączka,
• nudności i wymioty,
• złe samopoczucie.

Kamica nerkowa i kolka nerkowa 

Krew przy oddawaniu moczu może pojawić się także na skutek kamicy nerkowej, czyli obecności złogów w nerkach, która wywołuje kolkę nerkową – nagły, silny ból w okolicy lędźwiowej promieniujący do narządów płciowych, ud i pachwiny. Z reguły towarzyszą mu nudności, wymioty, zimne poty i częste oddawanie niewielkich ilości moczu. Podczas przesuwania się po drogach moczowych ostre kamienie moczowe uszkadzają nabłonek, przez co pojawia się krwiomocz.

Choroby prostaty u mężczyzn 

Krew w moczu u mężczyzny może być efektem chorób gruczołu krokowego. Jednym z pierwszych objawów przerostu prostaty jest problem z oddawaniem moczu (słaby strumień), a kolejnymi parcie, nietrzymanie moczu i częstomocz. Przy łagodnym przeroście stercza, powiększona prostata może powodować ucisk na cewkę moczową i pękanie naczyń krwionośnych – stąd krwiomocz.

Inną przyczyną krwi w moczu u mężczyzn jest zapalenie prostaty, które dodatkowo daje takie objawy jak pieczenie, ból, problem z oddawaniem moczu czy krew w nasieniu.

Urazy i wysiłek fizyczny

Krew w moczu może wystąpić również po intensywnych wysiłku fizycznym. To szczególna przypadłość chociażby biegaczy długodystansowych. Wywołują ją mikrourazy układu moczowego, niedotlenienie nerek i odwodnienie. Krwiomocz wysiłkowy jest przejściowy i ustępuje po odpoczynku, nie należy jednak go lekceważyć. Krew w moczu po wysiłku wymaga konsultacji lekarskiej dla wykluczenia poważniejszych przyczyn.

Do mechanicznych urazów dróg moczowych, wywołujących krwiomocz, może dojść nie tylko podczas uprawiania sportów, lecz także podczas wypadków, upadków czy uderzeń. np. w nerki lub krocze.

Inne przyczyny (leki, dieta, nowotwory) 

Zabarwienie moczu na czerwono może być spowodowane również przyjmowaniem niektórych leków, w tym wybranych antybiotyków, np. penicyliny czy ryfampicyny (lek przeciwgruźliczy), i innych leków: fenazopirydy (lek na ból dróg moczowych) lub metronidazolu (lek przeciwpierwotniakowy i przeciwbakteryjny).

Tzw. fałszywy krwiomocz może pojawić się też po zjedzeniu buraków, rydzów lub rabarbaru. Kiedy jednak czerwony mocz nie jest związany z naszą dietą, wymaga lekarskiej, ponieważ może sygnalizować poważne choroby, w tym nowotwór nerek czy pęcherza.

Krew w moczu u kobiet, mężczyzn i dzieci – specyfika

Poza typowymi przyczynami krwi w moczu, możemy spotkać też te, które częściej (lub wyłącznie) dotykają kobiety, mężczyzn albo dzieci.

Jak już wspomnieliśmy krew w moczu u kobiet to częsty wynik zapalenia pęcherza. Może jednak pojawić się także w ciąży jako efekt zmian hormonalnych i podrażnienia błony śluzowej. Krwiomocz u kobiet to również jeden z objawów endometriozy, ale można zaobserwować go i podczas miesiączki, kiedy dochodzi do przedostawania się wydzielin z dróg rodnych do cewki moczowej.

Specyficzna przyczyna krwi w moczu u mężczyzn to problemy z prostatą.

Krwiomocz u dzieci może natomiast oznaczać urazy, zapalenie układu moczowego, kamicę nerkową, choroby kłębuszków nerkowych, zaburzenia krzepnięcia czy wady wrodzone.

Diagnostyka – jakie badania wykonać?

Krew w moczu to objaw, który wymaga konsultacji ze specjalistą. Lekarz pierwszego kontaktu w pierwszej kolejności przeprowadzi wywiad i badanie fizykalne oraz skieruje nas na ogólne badanie moczu, które może być uzupełnione o badania krwi, a w razie potrzeby, wypisze skierowanie do urologa.

Badanie ogólne moczu i posiew 

To podstawowe badania przy występowaniu krwi w moczu. Badanie ogólne moczu pozwala wykryć obecność i ilość czerwonych krwinek, białka i leukocytów oraz bakterii. Posiew moczu może potwierdzić infekcję bakteryjną.

Jak zrozumieć wyniki?

• Obecność erytrocytów świeżych w moczu wskazuje na krwawienie z dolnych dróg moczowych (możliwe przyczyny to: infekcja cewki lub pęcherza, kamica w dolnych drogach, nowotwory pęcherza, u kobiet – endometrioza, u mężczyzn – zapalenie prostaty).
• Obecność erytrocytów wyługowanych świadczy o nerkowym pochodzeniu erytrocytów i wskazuje na patologię w obrębie nerek (możliwe przyczyny to: m.in. kłębuszkowe zapalenie nerek, odmiedniczkowe zapalenie nerek, kamica nerkowa).
• Leukocyty w moczu w połączeniu z krwiomoczem wskazują najczęściej na infekcję, stan zapalny lub uszkodzenia układu moczowego (możliwe przyczyny: zapalenie pęcherza, zapalenie kłębuszków nerkowych, odmiedniczkowe zapalenie nerek, kamica nerkowa).
• Białko w moczu podczas występowania krwiomoczu może świadczyć o infekcjach dróg moczowych, schorzeniach nerek czy nowotworach (możliwe przyczyny to m.in.: zapalenie nerek, kamica nerkowa, zapalenie pęcherza). Ale występuje także w przypadku takich chorób jak choroby naczyniowe, zaburzenia krzepnięcia oraz cukrzyca.

USG układu moczowego i cystoskopia 

USG i cystoskopia to badania zlecane przez urologa, które umożliwiają pogłębioną diagnostykę krwi w moczu. USG pozwala wykryć zmiany w pęcherzu i nerkach. Badanie zlecane jest, jeśli krew w moczu współwystępuje z bólami w okolicy lędźwiowej kręgosłupa lub problemami z oddawaniem moczu. Cystoskopia zaś polega na wprowadzeniu kamery do pęcherza moczowego. Wykonuje się ją dla zidentyfikowania przyczyny krwiomoczu w diagnozie guzów, kamieni w pęcherzu oraz polipów, a także przy nawracających infekcjach i jako uzupełnienie badania USG.

Leczenie krwiomoczu – co stosować?

Krew w moczu to objaw różnych schorzeń, dlatego jego leczenie może przebiegać w zróżnicowany sposób, w zależności od przyczyny. Leczenie infekcji dróg moczowych opiera się przede wszystkim na antybiotykach oraz lekach z furaginą i lekach przeciwbólowych. Wsparcie przy przyjmowaniu leków na zapalenie pęcherza mogą stanowić także środki z żurawiną. Ważny elementem terapii przy kamicy nerkowej lub moczowej są leki rozkurczowe. W niektórych przypadkach wskazane może być także leczenie zabiegowe.

FAQ Najczęściej zadawane pytania

Czy krew w moczu zawsze oznacza raka?

Przyczyny krwi w moczu mogą być bardzo zróżnicowane. Do najbardziej powszechnych przyczyn krwiomoczu należą infekcje układu moczowego. W ich wstępnym rozpoznaniu może pomóc nam domowy test na infekcje dróg moczowych. Pamiętajmy jednak, że jest to jedynie wskazówka i, niezależnie od jego wyniku, przy każdym widocznym krwawieniu w moczu należy skonsultować się z lekarzem.

Czy przy zapaleniu pęcherza może być krew w moczu?

Tak, sikanie krwią to jeden z typowych objawów zapalenia pęcherza.

Co oznacza krew w moczu bez bólu?

Krew w moczu bez bólu może mieć różne podłoże. Może pojawić się na przykład po wzmożonym wysiłku fizycznym, ale może też sygnalizować bardzo poważne choroby, w tym nowotwory. Dlatego uważa się ją za bardziej niepokojący sygnał niż krwiomocz z bólem. Nie należy więc zwlekać z wizytą u specjalisty.

Czy buraki mogą zabarwić mocz na czerwono?

Tak, buraki mogą wpływać na kolor moczu, ponieważ zawierają naturalny barwnik – betaninę.

Krew w moczu. O czym pamiętać?

Krwiomocz to objaw, którego nie wolno ignorować. Pilnej pomocy wymagają sytuacje, w których oprócz krwi w moczu pojawia się również ostry ból, nudności i wymioty oraz gorączka. Wtedy najlepszym rozwiązaniem jest udanie się na SOR. W pozostałych przypadkach w pierwszej kolejności po pomoc możemy zgłosić się do lekarza POZ, który zleci odpowiednie badania, a w razie potrzeby skieruje nas do urologa.