Nietolerancja laktozy u niemowląt – jak ją rozpoznać i łagodzić objawy?

Dolegliwości brzuszkowe to jedna z najczęstszych przyczyn niepokoju u świeżo upieczonych rodziców. Zazwyczaj mają charakter przejściowy i nie zagrażają ogólnemu zdrowiu dziecka, niemniej są źródłem stresu i dyskomfortu. Do najważniejszych czynników zaburzeń trawienia w okresie niemowlęcym zalicza się nietolerancję laktozy, związaną z niedoborem enzymu odpowiedzialnego za rozkład cukru mlecznego na prostsze, łatwiej przyswajalne związki. Jak rozpoznać kolki niemowlęce wynikające z nietolerancji laktozy? Jak postępować, aby przynieść ulgę maluszkowi?

Czym jest laktoza i skąd się bierze nietolerancja laktozy?

Laktoza to naturalny cukier obecny w mleku – zarówno kobiecym, jak i krowim (w tym w mlekach modyfikowanych). Aby została przyswojona przez organizm, musi zostać rozłożona przez enzym o nazwie laktaza na glukozę i galaktozę.

Gdy organizm dziecka produkuje zbyt mało laktazy, pojawia się tzw. nietolerancja laktozy - uciążliwa dolegliwość trawienna, będąca najczęstszą przyczyną kolek niemowlęcych. Nie należy jej mylić z alergią na białka mleka krowiego, która ma podłoże immunologiczne, a nie trawienne.

Dlaczego u niemowląt nietolerancja laktozy jest powszechna?

W pierwszych miesiącach życia układ pokarmowy niemowlęcia dopiero dojrzewa – „uczy się” wytwarzać odpowiednie ilości laktazy, niezbędnej do prawidłowego zachodzenia procesów trawiennych. Nietolerancja laktozy częściej występuje u wcześniaków, a także po przebytych zakażeniach przewodu pokarmowego. Dlaczego? Bo uszkodzeniu mogą ulec kosmki jelitowe, będące miejscem wytwarzania laktazy.

Objawy nietolerancji laktozy u dziecka

Jednym z objawów kolki niemowlęcej wynikającej z nietolerancji laktozy jest niepokój nasilający się w trakcie karmienia lub zaraz po jego zakończeniu. Co jeszcze może o niej świadczyć?

• Płacz i podkulanie nóżek.
• Pojawienie się wzdęć i gazów.
• Słyszalne odgłosy przelewania się w brzuszku.

Pamiętajmy jednak, że objawy te nie są jednoznaczne – szczególnie płacz, który jest jedynym narzędziem komunikacji ze światem, jakim dysponuje dziecko. Nie każdy niepokój jest oznaką nietolerancji laktozy, z drugiej zaś strony, jeśli wszystkie objawy za tym właśnie przemawiają, warto się z nimi skonfrontować i skonsultować sytuację z lekarzem.

Jak złagodzić objawy nietolerancji laktozy u noworodka i niemowlęcia?

Jako pierwszą pomoc w kolce niemowlęcej wywołanej nietolerancją laktozy lekarz może zalecić podawanie przed karmieniem niemowlaka (zarówno piersią, jak i mlekiem modyfikowanym) laktazy. Jest to naturalny enzym, który rozkłada cukier mleczny, a którego organizm dziecka nie wytwarza w odpowiednich ilościach. Kupując produkt, warto wybrać ten, który:

• jest żywnością specjalnego przeznaczenia medycznego,
• jest bezpieczny od pierwszych dni życia,
• zawiera laktazę naturalnego pochodzenia.

Podawanie laktazy eliminuje przyczynę kolki wywołanej nietolerancją laktozy, a nie tylko jej objawy*. Jeśli po kilku dniach regularnego stosowania dyskomfort trawienny maluszka nie ulegnie poprawie, przyczyna dolegliwości leży najprawdopodobniej gdzie indziej i należy to skonsultować z lekarzem.

Domowe metody łagodzenia objawów kolki* u niemowlaków

W przypadku nietolerancji laktozy skutecznym rozwiązaniem może okazać się postępowanie przyczynowe, czyli podawanie laktazy. Niemniej w połączeniu ze wsparciem enzymatycznym warto pamiętać o domowych metodach, które mogą przynieść ulgę i uspokoić maluszka:

• delikatnym masażu brzuszka wykonywanym zgodnie z ruchem wskazówek zegara,
• ciepłych okładach (termofor z pestek wiśni, zagrzana pieluszka lub ręcznik),
• ciepłych, rozluźniających kąpielach,
• odpowiedniej technice karmienia, minimalizującej połykanie powietrza,
• wyciszonym otoczeniu, sprzyjającym relaksacji maluszka.

*dotyczy kolki wywołanej nietolerancją laktozy

Kolka niemowlęca wynikająca z nietolerancji laktozy – najczęściej zadawane pytania

Czy nietolerancja laktozy to to samo co alergia na mleko?

Nie. Nietolerancja laktozy to dolegliwość trawienna, a alergia jest reakcją immunologiczną. Alergia dotyczy głównie białek mleka krowiego, a nietolerancja – cukru mlecznego.

Czy gdy dziecko cierpi na nietolerancję laktozy, konieczna jest zmiana diety matki karmiącej piersią?

Nie. Pokarm kobiecy (zawierający laktozę) produkowany jest w gruczołach piersiowych. Laktoza spożyta przez matkę nie wpływa na jej zawartość w mleku.

Czy gdy dziecko cierpi na nietolerancję laktozy, konieczna jest rezygnacja z karmienia piersią?

Zdecydowanie nie! Karmienie piersią przynosi wiele korzyści, zarówno dziecku, jak i matce. Rezygnacja z niego może zaburzyć naturalną tarczę ochronną maluszka. Tym bardziej, że podstawowa alternatywa – mleko modyfikowane – również zawiera laktozę (z wyłączeniem specjalistycznych mieszanek bezlaktozowych). Rozwiązaniem może się okazać kontynuacja karmienia piersią i podawanie laktazy.

Czy nietolerancja laktozy zostaje na całe życie?

W przypadku niemowląt – zwykle nie. Ta dolegliwość trawienna w zdecydowanej większości [4,5] przypadków ustępuje wraz z dojrzewaniem układu pokarmowego, kiedy organizm dziecka zaczyna wytwarzać wystarczające ilości laktazy (najczęściej w okolicach 3.–4. miesiąca życia).

Kolki niemowlęce wywołane nietolerancją laktozy – podsumowanie

Nietolerancja laktozy to częsta, choć przejściowa przyczyna kolek niemowlęcych. Wymaga przede wszystkim świadomego podejścia, cierpliwości i odpowiedniego wsparcia dietetycznego (podawania laktazy przed posiłkiem**), ale nie musi oznaczać konieczności wprowadzania radykalnych zmian w sposobie karmienia. W większości przypadków objawy nietolerancji laktozy mijają samoistnie, jednak zanim tak się stanie – właściwe postępowanie znacząco poprawia komfort dziecka i dobrostan rodziców.

*należy skonsultować z lekarzem

**wg wytycznych lekarza